FRAGMENTU RAI-NAKARAS 4

Amór, ó-nia surat mak to’o horiseik iha ne’e, halo ha’u bidu ho haksolok tebes iha ha’u-nia fuan-laran nia palku leten.

Kleur tebes mak ha’u la rona novidade hosi ó dezde ó bá Portugál iha tinan kotuk, ho ó-nia família sira.

Ha’u hein katak buat hotu la’o di’ak ho ó, ho tulun Na’i Maromak nian.

Iha ne’e, iha sidade Yogyakarta ne’e, ne’ebé konsideradu hanesan sidade kultura Indonézia nian ne’e, ha’u di’ak, tuir ritmu mak iha.

Ó sein hanoin saída mak ita promote ba malu iha ita-nia enkontru ikus, iha Dili, iha fulan Outubru, tinan 1989?

Ha’u hein katak ó sei rai metin saída mak ita na’in rua hakotu-lia ona ba malu.

Oras ne’e, bainhira hakerek namanas surat ne’e, ha’u tuur hela iha bee-lihun ida nia ninin. Loro-matan atu monu daudaun ona. Furak atu hateke loro-matan nia nabilan, rei bee-lihun nia ibun-kulit. Manu cegónia lubun oan ida, foti sira-an, baku liras, semo,husik hela ha’u ho maluk balu mak tuur hakmatek, iha bee-lihun nia ninin ne’e…

--

Dili, Fatuhada, 27-28 Outubru 2016

@JE/ABS/KM

FRAGMENTU RAI-NAKARAS 3

X: Amór, ha’u la mehi liu atu sai kantór, iha ema nia rain. Funu nia hahalok de’it, obriga ita sai kantór ba la loos, no seluk-seluk tan. Mehi atu sai poeta, sin! Ne’e mehi ida-ne’ebé uluk kedas ha’u iha, bainhira ita sei hamutuk iha ita-nia eskola sekundária, iha Bekora.

Y: Doben, ha’u apresia ó-nia servisu tomak ne’ebé iha relasaun ho ita-nia luta atu hetan ukun rasik-an.

X: Ha’u agradese tomak ba ó-nia apresiasaun mai ha’u-nia servisu.

Y: Bainhira fali tan mak ó sei atu ba atua múzika? No iha ne’ebé, Doben?

X: Ha’u ho ha’u-nia belun ida sei ba atua múzika iha sidade Montreal, semana oin. Ha’u sei sa’e de’it komboiu hosi sidade Toronto, hodi ba to’o iha sidade ne’e. Iha ne’ebá, ami sei komemora mós loron invazaun Timor-Leste nian hosi Indonézia.

Y: Konserteza, ó sei hananu mós ó-nia muzika ida be ho títulu “Mate ka Moris” iha atuasaun ne’e, loos ka lae?

X: Loos kedas, Amór. O siik la sala. Eipa, dezde ohin kedas ha’u halo hotu ha’u-nia tempu iha restorante ida-ne’e, besik Estrada ibun. Ohin mós ha’u rona múzika “Imagine”, John Lennon nian lian. Ha’u imajina, ah, bainhira loos mak ita-nia rain ne’e bele sai lalais hosi nakukun, no hetan naroman tuir nia hakarak? Amór, tuku neen lokraik ona. Iha liur ne’ebá zelu tuun maka’as. Malirin. Malirin tebe-tebes.

--

Dili, 27-28 Outubru 2016

@JE/ABS/KM

FRAGMENTU RAI-NAKARAS 2

X: Ah, amór..distánsia ne’ebé iha entre ita na’in rua ne’e boot tebes. Tasi haketak ita.

Y: Loos duni. Distánsia ne’e halo ha’u saudades tebes ba ó, doben. Husu boot ita na’in rua nia domin ne’e, hosi loron ba loron, metin, buras no matak ba nafatin.

X: Bainhira loos mak ita hasoru malu? Funu nia hahalók halo ita katik lemo rai. Ó katik ho ó-nia família sira ba iha Europa, no ha’u katik mai iha Amerika Norte.

Y: Ha’u husu ba ó atu keta hanoin barak, doben. Konsentra ó-nia an tomak atu hala’o servisu, bodik ba ita-nia rain nia libertasaun nasionál.

X: Ó-nia apoiu moral ha’u presiza tebes. Hela iha ema nia rain ne’e, maluk ida la besik iha sorin, halo ha’u, dala ruma, hanoin barak.

Y: Konta nafatin hó ha’u-nia apoiu ba ó. Iha ne’e rai nakaras daudaun ona. Ha’u imajina tuur hamutuk ho ó, iha jardim ida iha sidade Lisboa laran, hateke ai-tahan tasak sira monu.

***

Dili, Fatuhada, 26 Outubru 2016

@JE/ABS/KM

FRAGMENTU RAI-NAKARAS -1

X: Saída loos mak iha ha’u-nia an ne’e, ne’ebé to’o ikus, halo ó laran-monu mai ha’u?

Y:Ha’u labele nega katak, tanba ó-nia sensualidade, ó-nia laran-maus, no ó-nia neon nabilan, ne’e mak halo ha’u tuur la metin, no to’o ikus, ha’u monu ba ó-nia hitin domin nian.

X: Tebes duni ka? Ó keta mai jumbaria fali ha’u, iha rai-nakaras ida-ne’e?

Y: Loos, tebes duni. Ha’u la bosok.

X: Se nune’e tebes duni, entaun mai, hahú agora, ita haburas ita-nia domin ba malu. Husu boot, domin ne’e buras, husu boot domin ne’e matak, iha tempu sira tuirmai.

***

Dili, Fatuhada, 26 Outubru 2016
@JE/ABS/KM

HA'U KOUS NO HAHORIS OAN LUBUK [Proza Badak hosi Rai Lafaek-2]

Ha’u kous no hahoris oan lubuk ida hosi ha’u-nia kabun laran rasik—feto no mane. Ne’e nu’udar grasa wa’in basuk ne’ebé ha’u simu hosi Na’i Maromak.

Oras ne’e oan sira boot hotu ona. Kuaze hotu-hotu tama ona iha moris uma kain nian. Bele dehan katak, sira hanesan manu oan sira-ne’ebé iha hotu liras maka’as, no bele semo ba dook, no hatene ona mesa-mesak atu buka rai kutun.

Iha ha’u-nia otas ferik, nu’udar loro-matan mak malirin daudaun ona ne’e, ha’u hakarak tebes haree ha’u-nia oan sira, ne’ebé nu’udar ha’u-nia raan kafuak rasik, atu la bele haree malu ho matan la moos. Hodi nune’e, iha tempu besik bainhira ha’u hakat ona ba mundu seluk, ha’u sei hakat ho laran-haksolok, no ha’u sei hakat ho laran-hakmatek.
--
Dili, Fatuhada, 5-10  Janeiru 2015
@JE/ABS/KM

TEMPU UDAN, LALEHAN MALAHUK [Proza Badak hosi Rai Lafaek-1]

Tempu udan. Lalehan malahuk. Loro-matan buka subar nia an iha kalohan sira-nia kurtina kotuk. Susar ba ita atu halo predisaun kona-ba tempu. Lalehan hisik udan nia mii hosi leten aas ba ho maka’as. Rai tarutu. Rai lakan. Mii udan nian namkari lemo-lemo ho anin-boot dala-ruma. Halo bokon rai. Bee nalihu. Mota tun, mota sira nakonu, hasuli bee-merak ba tasi. Tasi mak simu hotu todan udan nian. Rai monu. Rai halai. Bee sa’e uma. Halo sasan sira estraga. Ita laran taridu. Maluk barak tuur la metin iha kalan no loron. Iha parte balun sidade kapitál nian, labarik foin-sa’e sira haksolok, kaer la metin loos, buka luku udan nia mii. Sira la tauk katak sira atu hetan moras. Sira la tauk katak sira atu hetan dezastre. La hatene, parese sira-nia raan foin-sa’e nian maka manas liu loos, ne’e duni mak sira barani ida hanesan nune’e. Ai, Maromak!
--
Fatuhada (SFRT), Dili, 3 Janeiru 2015
@ JE/ABS/KM

IN MEMORIAM APA SEBASTIÃO MARUBI

tinan sanulu resin rua ona/ita la haree hetan apa nia isin-lolon/nia memória horik nafatin iha ita-nia leet/haklaken nia morin//

Dili, 10-11 Dezembru 2015